Zuigelingen

Om haar chapbook te lanceren bracht Jorina van der Laan een korte film uit tijdens Nieuwe Types

 Omslagontwerp door Vere van der Veen. Foto door Gaby Jongenelen.

Hannah Chris Lomans en Jorina van der Laan publiceerden eind 2020 hun chapbooks bij Uitgeverij Wintertuin en interviewden elkaar in aanloop daarnaartoe om beurten online. Tijdens Nieuwe Types 2021 zijn hun chapbooks gelanceerd met twee prachtige films. Bekijk hier de film van Jorina van der Laan en klik ook zeker even door naar die van Hannah Chris Lomans.
Een chapbook kun je vergelijken met wat een ep is voor een muzikant: een professioneel visitekaartje waarin het kunnen van de schrijver wordt getoond. Het maken van een chapbook is een belangrijke stap in de ontwikkeltrajecten van De Nieuwe Oost | Wintertuin.

HANNAH CHRIS: In je chapbook beweegt een lyrisch ik zich door een magischrealistische, verontrustende omgeving. Deze omgeving beschrijf je met zeer zintuiglijke details, waardoor die levensecht overkomt. Hoe verhoudt de realiteit van Zuigelingen zich voor jou tot de realiteit waarin we leven? Waarin komen ze overeen en waarin verschillen ze?

JORINA: De grens tussen het realisme en magische realisme is voor mij geen scherpe grens en ook niet per se een interessante grens. De ene realiteit voelt voor mij niet echter dan de andere. In mijn chapbook is het subject geen gestold subject en vervloeit met de omgeving. Dit is waar Zuigelingen en de realiteit elkaar raken. Ze verschillen in de manier waarop het gruwelijke zich laat zien. In mijn chapbook wordt het gruwelijke vaak opgedrongen of geopenbaard aan de ik-figuur, terwijl het gruwelijke in de realiteit soms minder direct is, sluimert onder het oppervlak.

HANNAH CHRIS: In deze magischrealistische omgeving worden regelmatig grenzen overschreden. Dingen zitten niet op de plek waar ze horen. Een mosterdzaadje ontkiemt in een oog, een hand reikt in een keel, een ekster wordt geboren in een mond. Dit heeft een haast horrorachtig, vervreemdend effect. Waar komt je fascinatie met het overschrijden van grenzen vandaan?

JORINA: Ik denk dat mijn zusje en ik vanaf mijn twaalfde naar de videotheek gingen om horrorfilms te huren. De spanning van ergens van weg willen kijken, maar er tegelijkertijd naartoe getrokken worden, vind ik interessant. Waar ligt voor iemand de grens en kan deze grens worden opgerekt? Het kijken naar een horrorfilm heeft ook iets intiems. Iets zien dat je eigenlijk niet zou mogen zien, daar getuige van worden gemaakt. Ik houd ook van de fysieke reactie die horror op kan roepen. Je spieren voelen aanspannen, een hand zoeken. Ik vind het fijn om na te denken, maar word ook graag uit mijn hoofd getrokken en in mijn lichaam geplaatst.

HANNAH CHRIS: ‘Ik weet niet of ik de baby wil verzorgen of wil opeten voor een ander dier het doet.’ In de ervaring van het lyrisch ik liggen tederheid en gewelddadigheid dicht bij elkaar. De sfeer is vaak tegelijkertijd lieflijk en verontrustend. Wat zegt dit paradoxale gegeven voor jou?

JORINA: Ik denk dat lieflijk en verontrustend op het eerste gezicht twee paradoxale termen kunnen lijken, maar dit niet per definitie hoeven te zijn. Bij sommige diersoorten bestaat er een kans dat een zwak of ongezond jong na de geboorte door de moeder wordt opgegeten. Bijvoorbeeld om het zwakke jong te gebruiken als voedselbron en ervoor te zorgen dat er minder jongen in het nest overblijven die vervolgens met meer aandacht gevoed en verzorgd kunnen worden. Ik kijk graag waar uitersten elkaar raken en hoop dat daar spanning ontstaat. Mensen zijn vaak geneigd uitersten af te kaderen, willen een monster niet menselijk maken. Ik wil dat tussengebied juist onderzoeken, de lezer op een andere manier laten kijken.

HANNAH CHRIS: Ouderschap lijkt een belangrijk thema te zijn in je chapbook. De vader is een terugkerend figuur en er worden regelmatig dingen geboren en gezoogd. Wat interesseert je aan de relatie tussen ouder en kind?

JORINA: Het is moeilijk voor een kind om de relatie met een ouder te verbreken of ontvluchten, met name wanneer een kind jonger is. Hierdoor ontstaat er direct een spanningsveld. Ook spreken begrippen als macht en afhankelijkheid me aan in deze relatie. Ik vind het interessant om met de rollen van ouder en kind te spelen en bijvoorbeeld de ouder, waarvan vaak verwacht wordt dat deze een verzorgende rol op zich neemt, al dan niet bewust een grens over te laten gaan. In een fragment in mijn chapbook wikkelt een vader de sjaal van zijn dochter steeds strakker om haar nek. Deze handeling ontstaat uit een tedere intentie, maar omdat de handeling eindeloos is, buigt het tedere in de intentie om en wordt wrang.

HANNAH CHRIS: Je teksten zijn kort en hebben een grote dichtheid aan sterke beelden. Hoe heb je in je schrijfproces deze intensiteit kunnen bereiken? Heb je veel herschreven en geschrapt? Had je bepaalde inspiratiebronnen of methodes om tot de beelden te komen die je nodig had?

JORINA: Ik geloof dat dat vanzelf gaat. Ik heb het altijd moeilijk gevonden om luchtregels te schrijven, dus schrijf ik ze niet. Veel van mijn schrijfprocess bestaat in mijn hoofd. Ik denk en staar veel voordat ik begin met schrijven. Als ik dan begin, weet ik in grote lijnen vaak al wat ik wil zeggen en met welke woorden. Daarna schrap ik niet veel meer. Ik heb wel veel tekst toegevoegd. Wanneer ik schrijf, voelt wat ik wil overdragen vaak al zo helder dat ik bondig blijf in mijn beschrijvingen en vergeet dat de lezer meer houvast nodig heeft. Tijdens het schrijven van mijn chapbook heb ik weinig gelezen, maar mijn dromen en omgeving hebben me vaak geïnspireerd. Een beeld dringt zich snel aan me op. In veel van wat ik zie, zie ik ook iets anders.

—

In Zuigelingen laat Jorina van der Laan een magischrealistische wereld zien waarin mens en omgeving in elkaar overlopen en vervloeien. In een vervreemdende opeenvolging van ontmoetingen die tegelijkertijd wreed en teder zijn, probeert een ik zich te verhouden tot wat zich buiten haar lichaam bevindt. Zuigelingen bevraagt de rekbaarheid en de grenzen van het lichaam en onderzoekt de veelvormigheid van een steeds opnieuw geboren identiteit.

Klik door naar het interview met en de film van Hannah Chris Lomans.