Met open ogen luisteren

Zes mensen die een psychische ontregeling kennen of hebben gekend, recent of lang geleden, bij zichzelf of bij een naaste, maakten in samenwerking met schrijver en radiomaker Corinne Heyrman een luistervertelling. Zes audioverhalen van 15 minuten waarin verwarring en verheldering door elkaar lopen, waarin het – los van de diagnoses of termen – over mensen gaat, mensen die meer kanten hebben dan hun aandoening. Met open ogen luisteren gaat uit van een gelijkwaardige samenwerking waarbij de geïnterviewden zeggenschap hebben over zowel het proces als de resultaten.
Een selectie van deze audioportretten wordt op podia en symposia als luistersessie opgezet. Tijdens de presentatie zijn de geportretteerden op een theatrale manier aanwezig. Het portret wordt steeds afgesloten met een lied of gedicht over de persoon in kwestie, waarna een nagesprek plaatsvindt. Onderwerpen als TBS, angststoornissen, psychoses en bipolariteit komen aan bod. In de nagesprekken, geleid door Corinne, zijn (ervarings)deskundigen aan het woord. (Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Noortje Kessels, noortje@wintertuin.nl.)

Welkom bij Met open ogen luisteren, ik ben Corinne Heyrman. Hieronder hoor je (of lees je de transcripten van) de zes audioportretten van mensen die een verhaal te vertellen hebben rond psychische kwetsbaarheid. Maar eerst geef ik jullie graag een inkijkje in het proces vooraf.
Er zijn mensen met diabetes, er zijn mensen met migraine en er zijn mensen met een depressie, een bipolaire kwetsbaarheid of een andere lichamelijke of psychische aandoening. Het blijft mij verbazen dat het makkelijker is om te zeggen dat je diabetes hebt dan een psychische ontregeling. Ook blijft het me verbazen dat ik de ontregeling die ik zelf ooit kende, een eetstoornis, nog steeds moeilijk uit kan leggen. Aan mezelf, maar ook aan anderen. Het is een feit dat het iets heel ongrijpbaars is. Daarbij komt dat vanaf we het over psychische ontregeling hebben, er een gat in de grond lijkt te zakken, er een onevenwicht ontstaat, een zwakte, een pijnlijkheid, een gevoeligheid. Dat vind ik interessant, als mens en ook als maker. Hoe kunnen we wel met open ogen luisteren naar een ander?
Samen met zes andere ervaringsdeskundigen ging ik op onderzoek uit. We spraken over hun leven, over wie ze waren en wat ze wilden. Bij elke persoon ging ik meerdere keren op bezoek, telkens met mijn microfoon en laptop, zodat we samen opnames konden maken, maar ook samen aan de verschillende versies in mijn montageprogramma konden werken. Het mooiste moment van dit maakproces vond ik de dag dat (bijna) alle geportretteerden samenkwamen en we met taart luisterden naar de (bijna) definitieve versies. In stilte luisterden we, maakten aantekeningen, keken elkaar aan. Nadien praatten we na, stelden elkaar nog meer vragen, gingen het gesprek aan. Ik besefte dat dit niet het verhaal is van één persoon, maar van ons allemaal.

Met open ogen luisteren was niet mogelijk geweest zonder Noortje Kessels, Rosa van Ederen, Wintertuin, De Woenselse Poort, GGzE en Plusminus. Ook veel dank aan het Fonds voor Cultuurparticipatie en Kunstloc Brabant. Het gedicht dat je hoorde is geschreven door Corinne Heyrman. Het lied dat je hoorde is geschreven door Mark Lohmann. Kijk op wintertuin.nl/podcast of Spotify om meer te beluisteren.

De geportretteerden

Mathieu
Mathieu woont al meer dan dertig jaar op het terrein van de GGzE, waar hij schildert en schrijft. In zijn portret vertelt hij hierover, over zijn geloof in Hare Krishna en zijn drugs- en tbs-verleden.

Mirjam
Mirjam vertelt over haar werk als ontwerper, beeldend kunstenaar en docent en over haar bipolaire aandoening. En hoe deze beide elementen leidden tot een cursus binnen de GGZ: Experimenteren en smeren. Ze vertelt haar verhaal tussen de schilderijen. Buiten fluiten weidevogels, want o ja: ze is ook weidevogelbeschermer.

Margret
Margret was fotografe, tot ze door haar ex-man neergestoken werd. Hij kreeg tbs; zij ging werken als ervaringsdeskundige in de forensische zorg. Ze heeft een hondje en als het haar even te veel wordt, gaan ze naar de zee en luistert daar keiharde muziek door haar koptelefoon.

Linda
Als kind al wilde Linda presentatrice worden. Een onveilige situatie in haar jeugd en de daaruit volgende angstklachten maakten dat moeilijk, en toch is ze nu wat ze altijd wilde: presentatrice. Linda houdt van koken, wat haar terugbrengt naar haar Surinaamse en Indiase roots, en van haar partner Benjamin en dochtertje Noa.

Farijal
Farijal is veel: schrijver, ervaringsdeskundige, online contentmaker, iemand die een bipolaire kwetsbaarheid heeft, iemand die het marfansyndroom heeft, maar het liefst van alles is ze de grote zus van haar halfzusje in Thailand. Ze herkent zichzelf in haar, in haar vrolijkheid en in het feit dat haar zusje zich net als zij goed kan afsluiten op een drukke plek, als dat nodig is.

Rina
Rina is een trotse oma en altijd bezig met knutselwerkjes, haar huis is er kleurig door gedecoreerd. Als meisje moest ze veel helpen in het huishouden, wat ze niet eerlijk vond. Ook later, als moeder van vier kinderen, kwam de zorg vooral op haar schouders terecht. En die zorg was zwaar: drie van haar (inmiddels volwassen) kinderen hebben wel eens psychoses. Ze is dus wat ze een ‘naaste’ noemen en zet zich in voor het vergroten van de rol van naasten in de psychische gezondheidszorg.