Wanderlust #1

Op bezoek bij schrijversresidenties in Europa, de VS en Canada

Kim van Kaam, hoofd literaire talentontwikkeling bij De Nieuwe Oost | Wintertuin, bezoekt verschillende organisaties in Europa, de VS en Canada om onderzoek te doen naar schrijversresidenties. Haar reis wordt ondersteund door een Wanderlustbeurs van het Nederlands Letterenfonds. Het doel is ervaring opdoen en kennismaken met verschillende vormen van residenties om uiteindelijk een eigen schrijversresidentie te kunnen verbinden aan De Nieuwe Oost | Wintertuin. Voor Notulen van het Onzichtbare schrijft ze iedere twee weken over wat ze meemaakt en ziet.

Ondoorgrondelijke stad

Toen ik vorige week zondag aankwam herkende ik het vrolijke gebouw meteen. Antenna, de organisatie die ik hier bezoek startte vorig jaar november de Paper Machine, een printcentrum aan de rand van de stad. Ze kregen een beurs om de boel op te knappen, printers aan te schaffen, een residentie in te richten en een grote muurschildering te laten maken.

Paper Machine (zie ook uitgelichte foto homepage) is een winkel, residentie en print center
waar boeken in allerlei vormen en maten gemaakt worden, van opdrachten tot artist books.

Paper Machine ligt aan St. Claude Avenue, een drukke tweebaansweg die de Holy Cross-buurt scheidt van de Lower Ninth Ward, waar orkaan Katrina dertien jaar geleden de stad het hardst trof. Iedereen herinnert zich de beelden van mensen die op hun daken nog een klein droog eilandje hadden waar ze wachtten tot ze door boten of helikopters opgehaald werden, de filmpjes van mensen die winkels ‘plunderden’ om aan eten te kunnen komen, de beelden van het overvolle stadion dat zogenaamd als opvang voor de allerarmsten gold.

New Orleans, opgericht in 1718, is een van de oudste en een van de meest vergeten steden van de VS. Het hele Zuiden wordt vaak afgedaan als simpel, onbelangrijk, maar New Orleans spant de kroon. Tijdens de overtocht van Katrina braken de dijken en liep 80% van de stad onder water. Daarna duurde het dagen, weken voor hulp op gang kwam. De brug naar de overkant, naar een droger, rijker gedeelte van de stad, werd afgezet, niemand kon de stad nog in of uit. Er ontstonden rellen, en politie werd ingezet om de orde te bewaken waar ze ook inwoners had kunnen redden. In het Lower Ninth Ward Living Museum lees ik dat er vroeger 15.000 mensen in de wijk woonden. Dertien jaar later hebben slechts 2500 mensen er nog een huis. Ik fiets door een wijk waar sommige straten helemaal overwoekerd zijn, alsof je een jungle in fietst. Veel plekken zijn leeg, van sommige huizen zijn alleen resten over. Maar op veel plekken wordt ook gebouwd, en Brad Pitt zette er al meer dan honderd duurzame Make It Right-woningen neer, die gek afsteken bij de shot gun hacks die je veel ziet in de stad.

Het gekste Make It Right-huis dat ik zag tijdens mijn fietstocht.

De geschiedenis, recent maar ook die van 300 jaar geleden, ligt hier steeds aan de oppervlakte, je kunt er niet omheen. Net als het klimaat – ik ben er precies tijdens hurricane season, het is overdag zo’n 32 graden en oh zo vochtig en benauwd – en het water. Het water is overal. De grondwaterstand is zo hoog dat de wegen blijven scheuren (erop fietsen is een ramp), de Mississippi en de befaamde levees daaromheen zijn alomtegenwoordig, de stad ligt letterlijk klem tussen deze rivier en het enorme meer erboven: Lake Pontchartrain. Het water eet het land langzaam op: ieder uur verliest de kust van Louisiana 4000 vierkante meter aan de Golf van Mexico, voornamelijk door de enorme aantallen olie- en gasboringen.

Afgelopen week dronk ik koffie met Kristina Kay Robinson, geboren en getogen in New Orleans en schrijver. Ik vroeg haar hoe ze het deed, hier wonen. Ze zou het nergens anders kunnen, bekende ze, misschien in de Caribbean, of in Europa. Maar nergens anders in de VS. Ik grapte dat het leek alsof mensen hier ondanks alles wonen – against all odds. Maar het is geen grapje, het is zo. Deze maand is iedere orkaan op de Golf van Mexico een gevaar voor New Orleans – niemand weet hoe erg het zal zijn. In Louisiana mag je een verborgen wapen dragen – iedereen kan er dus een hebben. En dan nog de armoede, het verval, het racisme, de geschiedenis van slavernij waar iedereen hier, iedere dag mee moet leven. Kristina en ik zijn even oud, maar haar leven lijkt oneindig veel gecompliceerder dan dat van mij: het is steeds moeilijk om rond te komen, om te zorgen voor je familie, om je identiteit (als vrouw, als African American, als schrijver, als mens) te beschermen, om overal omheen te moeten lopen, om veilig te zijn.

In hun Unfathomable City – A New Orleans Atlas schrijven Rebecca Solnit en Rebecca Snedeker: ‘There are so many ways to define New Orleans, and none of them can contain it. Trying to define New Orleans is like trying to hold water in your hands, like trying to walk through a wetland, like trying to draw a coastline that keeps shifting. […] You can’t hold it, but it sticks to you.’

Het is hard werken om in een stad als deze te zijn, om er nieuw te zijn, om de straten waar ik doorheen fiets te kunnen lezen. Om te weten wanneer ik me onveilig voel omdat ik dat bén en wanneer ik me zo voel omdat me dat is aangeleerd. Mijn tijd hier gaat niet alleen maar over residenties, maar ook over ergens anders zijn en ervaren wat dat oplevert.

Klik door naar Wanderlust #2.