Blijf de kou wegstrijken
Om hun chapbook te lanceren bracht Hannah Chris een korte film uit tijdens Nieuwe Types
Omslagontwerp door Yin Yin Wong. Foto door Gaby Jongenelen.
Hannah Chris Lomans en Jorina van der Laan publiceerden eind 2020 hun chapbooks bij Uitgeverij Wintertuin en interviewden elkaar in aanloop daarnaartoe om beurten online. Tijdens Nieuwe Types 2021 zijn hun chapbooks gelanceerd met twee prachtige films. Bekijk hier de film van Hannah Chris Lomans en klik ook zeker even door naar die van Jorina van der Laan.
Een chapbook kun je vergelijken met wat een ep is voor een muzikant: een professioneel visitekaartje waarin het kunnen van de schrijver wordt getoond. Het maken van een chapbook is een belangrijke stap in de ontwikkeltrajecten van De Nieuwe Oost | Wintertuin.
JORINA: In een hut naast het dorp waar een gedeelte van het chapbook zich afspeelt, ligt een lichaam waar de inwoners voor zorgen. Om de paar dragen tillen ze het lichaam op een baar en dragen het door het dorp en om het dorp heen. Zijn er rituelen waar jij je aan vast heb gehouden bij het schrijven van dit werk? Zijn die rituelen gebonden aan dit werk of pas je dezelfde rituelen ook bij ander werk toe?
HANNAH CHRIS: Ik heb het afgelopen jaar elke doordeweekse ochtend, voor ik iets anders ging doen, een kaars aangestoken en een uur achter mijn bureau gezeten. Na dat uur blies ik de kaars weer uit. Zolang de kaars brandde, probeerde ik mezelf voor te houden dat ik helemaal niets hoefde. In deze uurtjes is het chapbook ontstaan. Soms schreef ik een uur lang, soms helemaal niet. Dan dacht ik na, las ik, maakte ik muziek of keek ik uit het raam. Op deze manier probeerde ik mijn maken een constant, rustgevend en gezond onderdeel van mijn leven te laten zijn. Dit ritme had als effect dat ik beter ben gaan luisteren naar wat ik eigenlijk wilde schrijven en intuïtiever te werk kon gaan. Ook creëerde het een veilige basis waar vanuit ik een persoonlijke thematiek aan kon gaan. Deze open manier van werken heeft voor mij urgentie. Ik wil tekst als het ware zichzelf laten aandienen, los van een vooraf bedacht plan of doel, op eenzelfde manier als ik mijn eigen gender niet wil benaderen vanuit een vooraf bedacht kader. Dit schrijfritueel heb ik niet speciaal voor dit werk ontworpen. Het is langzaam zo ontstaan. Dit is wel het eerste grote werk dat eruit voort is gekomen. Toevallig is de kaars die ik het grootste deel van dit proces heb gebruikt net opgeraakt op de dag nadat het manuscript naar de drukker ging.
JORINA: In je chapbook onderzoek je onder andere de vloeibaarheid van het lichaam, maar ook de omgeving is transformatief. In het dorp wordt ijs gesmolten, omdat er door de kou geen stromend water is en op een bepaald moment trekken de inwoners van het dorp een bevroren zee op om te onderzoeken of het ijs een rand heeft. Doordat het landschap constant in beweging is, lijkt het bijna te ademen. Alsof het geen decor, maar een personage is. Hoe is het landschap in dit verhaal ontstaan? Speelt omgeving altijd een belangrijke rol in je werk?
HANNAH CHRIS: De bevroren zee spookte al langer rond in mijn teksten. Volgens mij is het beeld ooit ontstaan door het verkeerd begrijpen van een songtekst van Cat Power, welk nummer weet ik niet meer. De diepte van de emotionele lading van het beeld heb ik pas leren kennen door het schrijven van dit werk. Ik zie het landschap, en vooral de bevroren zee, als een even belangrijke aanwezigheid in het verhaal als de bewoners van het dorp zelf. Ook in werk dat ik eerder heb geschreven vertelt de omgeving zelf al een verhaal. Het creëren van zo’n wereld blijkt voor mij een effectieve manier om mijn thematiek tot de basis van het verhaal te maken. Het gegeven van een groep mensen die zich verhoudt tot een bevroren zee is al alles.
JORINA: Heb je tijdens het schrijven van dit werk veel ander werk gelezen, beluisterd of gezien met dezelfde thematiek? Hoe zijn deze werken van invloed op jouw werk geweest?
HANNAH CHRIS: In het nadenken over het rituele aspect van mijn werk heb ik veel gehad aan CAConrad. Bhanu Kapil en marwin vos waren voorbeelden voor me in de manier waarop ze een thematiek met persoonlijke urgentie vormgeven in teksten die heel erg zichzelf zijn. Galina Rymboe heeft me geïnspireerd door te laten zien hoe radicaal je de inhoud van een tekst in de vorm kunt doortrekken. Verder blijft Peter Verhelst een inspiratiebron op gebied van stijl en metaforiek.
JORINA: Je chapbook heeft meerdere verhaallijnen die allemaal vanuit de jij-vorm of de wij-vorm geschreven zijn. De ik-vorm ontbreekt. Waarom heb je deze keuze gemaakt? Voelde je meer afstand tot wat je schreef door de ik-vorm te vermijden? Hoe heeft dit je geholpen of in de weg gezeten?
HANNAH CHRIS: Ik heb het afgelopen jaar een paar keer geprobeerd om een tekst in de ik-vorm te schrijven, maar dat werkte steeds niet. Ik denk dat ik, door de afstand die de jij-vorm geeft, autobiografische elementen objectiever kon bekijken en er paradoxaal genoeg daardoor juist meer in kon duiken. Daarnaast vind ik het effect van een in de jij-vorm vertelde particuliere ervaring spannend. Ik hoop dat ik de lezer deel kan maken van die ervaring. De teksten die zich in het dorp afspelen heb ik grotendeels vanuit de wij-vorm geschreven. Dat gaf juist ruimte en lucht.
JORINA: Ik citeer uit je chapbook: ‘Je moet denken aan iets dat een vriendin van je moeder ooit tegen je zei. Dat iedereen een beschermengel heeft, aan wie je hulp kunt vragen. Je hebt dat nooit zo ervaren. Maar je hebt wel het gevoel dat je je ergens voor hebt afgesloten. Voor iets dat je ook welkom zou kunnen heten.’ Wat heeft het schrijven van dit werk voor je geopend?
Teveel om op te noemen. Op persoonlijk vlak was het schrijven van dit chapbook een manier om mijn eigen gender te onderzoeken en dat proces te documenteren. Op ambachtelijk vlak heeft het me meer vertrouwen gegeven in mijn intuïtie. Het heeft mijn vermoeden bevestigd dat schrijven voor mij eerder een loslaten dan een vastgrijpen is.
—
In Blijf de kou wegstrijken van Hannah Chris Lomans vindt een groep mensen een lichaam aan de rand van een bevroren zee en besluit ervoor te zorgen. Ze bouwen een dorp en ontwikkelen rituelen, maar het lichaam verandert onherroepelijk. Het dorp moet zich aanpassen. Parallel daaraan proberen twee mensen een aanraking te vinden die kloppend is. Een van hen maakt een verandering door: hun identiteit wordt langzaam vloeibaar.
Klik door naar interview met en film van Jorina van der Laan.