De onbedoelden

Op 11 maart zijn de beste Nederlandstalige romans van het afgelopen jaar die meedingen naar de Libris Literatuur Prijs 2024 bekendgemaakt, de jury selecteerde onderstaande titels. Wij lichten met Cobi van Baars een Nijmeegse genomineerde uit, lees hieronder een fragment uit haar roman De onbedoelden, en dan vort naar je lokale boekwinkel of bibliotheek om al die literaire hoogstandjes te verslinden.

De onbedoelden, Cobi van Baars – Uitgeverij Atlas Contact
Luister, Sacha Bronwasser – Uitgeverij Ambo | Anthos
Ik kom hier nog op terug, Rob van Essen – Uitgeverij Atlas Contact
Gebied 19, Esther Gerritsen – Uitgeverij De Geus
De onzichtbaren, Frank Nellen – Uitgeverij Hollands Diep
Tosca, Maud Vanhauwaert – Uitgever Das Mag
🎉

Op maandag 13 mei 2024 maakt juryvoorzitter Kim Putters de winnaar van de Libris Literatuur Prijs 2024 bekend in Felix Meritis tijdens een feestelijk diner in de Concertzaal. De bekendmaking wordt live uitgezonden in Nieuwsuur op NPO2. De winnaar wordt op dinsdag 14 mei geïnterviewd in Nooit meer slapen bij de VPRO.

De onbedoelden | Cobi van Baars

Hoe groot het verlangen naar een kind kan zijn weet alleen degene die de ballon van dat verlangen vol ledig heeft opgepompt. Degene die wat naïef hoopte dat haar wittebroodsweken al vruchtbaar zouden zijn, maar zeker toch het eerste jaar. Het tweede dan? Het derde? Degene die alle tips toepaste die werden rondgefluisterd, haar lichaamstemperatuur uitwerkte tot grafieken, haar bekken kantelde, haar bekken niet kantelde, onthouding toepaste en de frequentie opschroefde tot de liefdesdaad alleen nog daad was, middel, een middel dat faalde. Ineke. Zestien jaar lang dertien menstruaties. Trek daar drie miskramen van af en je komt op bijna twee­honderd bloederige teleurstellingen. En dat terwijl de wereld om haar heen veranderde in zoetige sui kerspin, haar zussen een knus taaltje ontwikkelden waarmee ze hun kruimelende kroost bespraken en zij het moest doen met een logerend nichtje dat halverwege de nacht naar huis wilde omdat ze haar moeder zo miste. Het was geen toeval dat Ineke het woord adoptie oppikte toen de regulering nog in de kinderschoenen stond.
Adoptie was een mes dat aan twee kanten sneed. De afstandsmoeder hoefde haar kind niet langer onder te brengen bij naasten – bij wie het verlan gen naar kinderen meestal ruimschoots bevredigd was. En de adoptieouders konden eindelijk hun opgekropte liefde kwijt. Aan een kindje dat bleef. Een kindje dat je onder jouw vleugels mocht laten uitgroeien. Een kindje dat je redde. Een kindje dat jou redde, dat ook. Zo voelde het althans toen ze Brechtje gingen ophalen. Alsof Inekes moeder schap ter plekke geboren werd. Zij weliswaar niet het kind ter wereld bracht, maar het kind wel de moeder. Een omkering die al die jaren van teleurstelling niet wegvaagde maar wel in perspectief plaatste, want ja, dit meisje, dit kind, op haar hadden ze gewacht. Kom maar, stamelde Ineke. Kom maar bij ons. Nooit vergeet ze dát gevoel: het aannemen van je dochter zonder haar gewicht te kennen. De zwaarte die verraste en de afstemming die onmiddellijk inzette, de armen wat ruimer, de vingers gespreid. Kom maar. Het kind, hun kind, knipperde met de ogen, keek van Ineke naar Fons en terug. Strekte toen haar handje en omklemde Fons’ vinger met een kracht die de nageltjes deed verkleuren. Het was een gebaar dat iets bezegelde, de handdruk van een zuigeling. Nog altijd kan Ineke de fysieke sensaties van dat moment oproepen. Die parelende lach van Fons en dat vollopen van haar buik. Hoe de leegte in haar lijf zich vulde, de holte die iedere menstruatie verder was uitgediept langzaam volstroomde met iets wat zacht, zoet en warm was. Iets lichaamseigens. Eindelijk! Einde lijk waren ze samen, eindelijk was ze moeder. Ineke wilde nooit meer opstaan. Alleen maar kijken. Maar daar waren de papieren die ondertekend moesten worden en daar was de deur die ze door moesten, de straat die niet veranderd was, hun auto die nog steeds op dezelfde plek stond. Maar anders dan op de heenweg zeiden ze nu bij alles: Voorzichtig! Kijk uit! Pas op!
Eenmaal thuis pelden ze de baby, hun baby, voor zichtig uit haar kleertjes. Ze telden de teentjes, be keken het bolle buikje, de zachte billetjes, het kwets bare geslacht, de nageltjes op de pinkjes. Fons vulde het fonkelnieuwe babybadje met lichaamswarm water, testte de temperatuur met zijn elleboog en kneep er een dopje Zwitsal in. Zoveel? Ik denk het. Ze baadden haar samen. Een ritueel was het, een profane doop. Fons schepte water over de haartjes, Ineke wreef met haar duim ieder plooitje schoon. Met hun voorhoofden tegen elkaar geleund keken ze naar het dobberende wonder. Fluisterend proefden ze de nieuwe namen. Brechtje. Papa. Mama.

De adoptie van Aaf twee jaar later verliep heel an ders. Er was een richel. Vooraf al. Mag dit, vroegen Fons en Ineke zich af toen het verlangen weer opwel de. Mag je hier twéé keer om vragen? Om zo’n groot geluk? Of is dat nemen? Maar vooral: is het ontne men? Onvoorstelbaar hoeveel tranen er werden weggeveegd boven die wandelwagen met Brechtje, zoveel leeftijdsgenoten met net zo’n groot hart, net zo’n groot verlangen en net zulke haperende eier stokken of zaadleiders. Zelden sprak iemand zich er hardop over uit, op straat al helemaal niet, maar met de oplossing in die schommelende wagen onder dat eigenhandig gehaakte spreitje bleek het moei lijk de tranen binnen te houden. Al tien jaar bezig… Zo leeg… Mag dit, vroegen Fons en Ineke daarom eerst aan zichzelf en vervolgens aan elkaar. Mag je je voor de tweede maal wenden tot de Raad voor de Kinderbescherming of ontneem je dan een ander stel zijn geluk?
Het was Brechtje die de horde voor ze nam. Ze werd schuw. Eerst verlegen, toen schuw. Ze kroop ineen als iemand zijn blik op haar richtte, klampte zich aan Fons’ of Inekes been alsof het een mast was. En er verscheen een denkrimpel in haar voor hoofd die pas wegtrok als Ineke hem met haar duim masseerde. Zorgelijk, vond ook de arts op het con sultatiebureau. Ze heeft geen broertjes of zusjes? Ineke zette haar nichtjes in, haalde ze week na week op om bij haar thuis te spelen, Brechtje te helpen ontdooien, maar het effect was beperkt. Er waren wel momenten waarop Brechtjes grip op haar been verslapte, een enkele keer nam ze zelfs een autootje of een puzzelstuk aan, maar voor ze zich in het spel durfde te mengen was het weer tijd de nichtjes terug naar huis te brengen. Je hoefde geen consultatiearts te zijn om te zien wat er aan Brechtjes leventje ont brak: een kind dat bleef, een broertje of zusje dat haar binnen de veiligheid van het gezin leerde spelen, delen, ruziemaken, bijleggen. Het adoptiekind kortom waar Fons en Ineke diep in hun hart ook zo naar verlangden.
Ze kenden de procedure, bovendien was die inmiddels op stoom. Steeds meer wensouders wendden zich tot de loketten van de Raad voor de Kinderbescherming en vulden de vragenlijsten in. Fons en Ineke wisten dat ze kans maakten vanwege Brechtje, wellicht enigszins geholpen door Fons’ goede baan en hun royale huis, want waarom zou den daar anders vragen over gesteld worden?

—

Het katholieke Limburg, de jaren zestig. Een tijd waarin adoptie nog in de kinderschoenen staat en de moederkerk de lakens uitdeelt. De tweeling Aaf en Annemarieke wordt onbedoeld geboren en tegen de zin van hun moeder ter adoptie afgestaan. De meisjes groeien op in twee verschillende gezinnen, onwetend van elkaar. Pas op de drempel naar volwassenheid wordt dit geheim ontmanteld en begint hun zoektocht. Eerst naar elkaar, dan naar het gemiste verleden. De onbedoelden is een indringend verhaal over beloftes, missers en hiaten, over de weerbarstigheid van de waarheid en haar eigen instrument: het toeval. Bestel de roman nu via Atlas Contact of ga naar je lokale boekhandel.