Channel je inner Kanye

Hoofdspinsels van nieuw hoofd programma Wintertuin

Sinds 1 januari dit jaar mag ik mijn hoofd gebruiken voor het fijne Wintertuin-team, als hoofd programma. Sindsdien is dat hoofd niet meer gestopt. Ik kom uit de spoken word-scene: een woordkunstvorm waarbij het papier bijna nooit in de buurt is, een ritmische manier van vertellen waarbij de ik-persoon de hoofdpersoon is en spreekt uit persoonlijke ervaringen. De oudste vertelvorm, met vertakkingen in de hiphop, theater, literatuur en poëzie.
Sinds een paar jaar ben ik artistiek leider bij het spoken word-platform Mensen Zeggen Dingen, het grootste podium voor spoken word in Nederland en België. Ook daarbuiten heb ik veel programma’s gemaakt, voor verschillende plekken: van feministische talkshows tot thriller- en sci-fi-nachten en van hiphopavonden tot hoe-lees-ik-poëziemiddagen. Van in de bibliotheek en op school tot aan Lowlands.
Op dit moment is 11,9% van Nederland laaggeletterd. Wij zijn een van de weinige landen ter wereld waarbij dit aantal groeit in plaats van krimpt. Mede door covid zijn er in de afgelopen twee jaar meer schoolverlaters dan ooit bijgekomen, en ook dat aantal groeit. Op leesvaardigheid blijven de prestaties van Nederlandse leerlingen achter bij die van leerlingen in veel andere EU-landen, en die daling (van de vierde naar de veertiende plek in een paar jaar tijd) zet door.
Aan de andere kant groeit de meertaligheid in Nederland. Hoewel veel meertalige kinderen een achterstand in beide talen ervaren, is er ook onomstoten bewijs dat meertalig opvoeden en meertalig lesgeven de ontwikkeling van de Nederlandse taal juist bevordert, wanneer je het beide op de juiste manier stimuleert. Het westerse perspectief op onderwijs moet veranderen, we moeten de lessen begrijpend lezen overstijgen en een nieuwe generatie vertellers opvoeden. Zodat we ons kunnen blijven ontwikkelen, en nieuwsgierige generaties zien opgroeien.
Mensen zijn niet gestopt met lezen. Jonge mensen vinden lezen nog steeds leuk, als ze er eenmaal aan toekomen ervoor te gaan zitten. We hebben een samenleving gecreëerd waarbij er weinig tijd is voor verstilling of verveling. Er zijn constant prikkels, die die ruimte innemen. Maar ook prikkels hebben verhalen in zich. Een game kan op een prachtige manier een verhaal vertellen, eentje waarvan jij ook nog eens zelf de hoofdpersoon bent. Een serie is een verhaal. Een film. Muziek. Fuck it, zelfs TikTok-stories zijn verhalen.
Chimamanda Ngozi Adichie heeft het in haar TED Talk over the danger of a single story: dat een verhaal verteld vanuit een en hetzelfde perspectief, door de geschiedenis heen, onze blik kleurt. Het vult in hoe wij naar die geschiedenis kijken, en het stuurt van welke fouten wij leren, en welke we blijven negeren. Het bepaalt ons beeld van de wereld waarin we leven.
En die wereld is vanuit elk mogelijk opzicht op dit moment nogal een bende. Een pandemie, oorlogen, opwarming – we potten medicijnen op en we sturen plastic de wereld in. We laten kinderen per ongeluk uit huis plaatsen, laten de markt zijn werk doen terwijl niemand nog een huis kan kopen, klappen voor de zorg waar voor een groot gedeelte juist de hardste klappen vallen voor de mensen die erin werken en de mensen die erdoor leven. We doen alles online en hebben geen flauw idee van wat dat voor ons en de komende generaties kan betekenen – wat het betekent voor de polarisatie, privacy, globalisatie. We boren naar gas en nemen de bevingen voor lief. We hebben geen flauw idee in welk hoofdstuk van het geschiedenisboek we ons bevinden, laat staan aan welke kant ervan we staan.

Hoe kun je in hemelsnaam grip krijgen op de wereld waarin we nu leven?

Ik denk door te lezen en te luisteren. Door Cardi B, Kierkegaard, Kendrick Lamar en Connie Palmen erop na te slaan. Door Audre Lorde, Oscar Wilde, Tupac en James Baldwin te blijven citeren. Door kritisch te zijn op wat ons wordt voorgeschoteld, door niet zomaar alles klakkeloos aan en over te nemen en te blijven zoeken naar een meest meerstemmige waarheid. Door ons onderwijssysteem continu te verbeteren, door om ons heen te blijven kijken en te leren van onze en andermens’ fouten en vooral geïnspireerd te blijven raken.
Door kunst en cultuur te waarderen, door onze nieuwsgierigheid in elkaar nooit te verliezen, niet door te denken in hogere en lagere cultuur maar door wat gemaakt en gezegd wordt serieus te nemen. Door nooit in meeste-stemmen-gelden valkuilen te trappen, maar meerstemmigheid te eren. Door politici te wantrouwen. Door systemen te wantrouwen. Door je eigen creativiteit te blijven gebruiken. Door intersectioneel – en dus in overlappende verschillen tussen alle mensen, altijd en overal – te denken, in alles wat je doet en denkt en ziet. Door kritisch te zijn op wat je denkt te zien.

It is not our differences that divide us. It is our inability to recognize, accept, and celebrate those differences – Audre Lorde

Meerstemmigheid, meertaligheid en meervormigheid bevorderen ons gevoel voor taal en onze relatie met de wereld om ons heen. De manier waarop we die gezamenlijk kunnen ervaren en beleven, daar houd ik mij met heel veel plezier mee bezig. Zodat we onze verschillen kunnen vieren, en gezamenlijkheid vinden in het delen van verhalen.
Zoals Nicki Minaj al zei: ‘Had I accepted the pickle juice, I would be drinking pickle juice right now.’ Accepteer nooit minder dan je wilt bereiken: wil je augurken, ga voor augurken. Neem geen genoegen met het sap alleen. Accepteer niks minder dan wat jij, de wereld, de komende generatie verdient. De dingen die je overkomen kun je niet allemaal controleren, je kunt wel beslissen welke events je leven beïnvloeden. Be unapolagetically you, die vrijheid betekent per definitie de mogelijkheid hebben anderen vrij te kunnen maken.
Ondertussen drink ik nog steeds liever Red Bull dan koffie in de ochtend, maar heb ik mezelf de bitterheid aangeleerd omdat ik een groot mens ben, zet ik een stemmetje op wanneer ik een volwassen mevrouw nadoe (32 jaar) en vraag ik me nog steeds af bij het ondertekenen van officiële documenten of ze er niet een handtekening van mijn ouders bij willen hebben. Ik zou mijn inner Kanye of Connie Palmen wat vaker willen channellen, en hoop dat iedereen op zijn/hen/haar manier leert dat ook te doen.