Onbedoelde Kunst Kijken 101
Door de oprichter van het Museum voor Onbedoelde Kunst
Tijdens het Wintertuinfestival op 18 april 2022 kun je, onder begeleiding en in een select gezelschap, op literaire expeditie in Het Museum voor Onbedoelde Kunst (MOK). Als voorproefje geeft Willem Dieleman, directeur van het MOK, een spoedcursus onbedoelde kunst kijken.
Een kunstwerk zonder verhaal is gewoon een object. Het MOK stelt de vraag of ‘gewoon een object’ ook tot kunst verheven kan worden door het juiste verhaal erbij te vertellen. Het MOK plaatst alledaagse objecten of composities in een museale context: objecten krijgen een titel, een fictieve kunstenaar en een kunsthistorisch verhaal toegekend.
Onbedoelde Kunst Kijken 101 | Willem Dieleman
Tijdens de route naar je werk passeer je een object, een grijs elektriciteitskastje lijkt het. Je schonk er nooit aandacht aan, tot nu. Voor de eerste keer in al die tijd stop je en zie je dat het een kunstwerk is. Hoe weet je dat? Er hangt een museumbordje bij. Op het bordje staat ‘Object 5’, de titel. Jacques Dassault, lees je verder op het bordje, dat moet de kunstenaar wel zijn. Er staat een geboortedatum op, jaar van creatie, het gebruikte medium, een QR-code. Je scant de QR-code en luistert naar de audiotour. De audio geeft de context waarin je dit kunstwerk kunt beoordelen: ‘De betekenis van dit werk wordt niet alleen door de kunstenaar bepaald, maar ook door de musea, de curatoren, de kunstenaars en ook door jou, de kijker,’ vervolgt de rustige stem.
Jij haalt je schouders op. Het is gewoon een grijs… elektriciteits… ding. Is dit nou kunst? Was het echt $200.000 waard? Het is maar een object, toch? Die twijfel, dat is de eerste stap in je persoonlijke onbedoelde kunstontwikkeling. Want is het echt maar een object, nu je alles hebt gehoord? ‘Kunst zonder verhaal is slechts een object,’ vervolgt de audio, ‘maar wordt een object met het juiste verhaal een kunstwerk? Dat is de vraag die de kunstenaar hier stelt.’
Wij weten ook wel dat dit object niet bedoeld was als kunstwerk. Maar nu, met behulp van deze audiotour en de erkenning van verschillende autoriteiten, wordt het iets dat de moeite waard is, een object om voor te stoppen en nader te bestuderen. Dus je bent gestopt en je las het bordje en je luisterde. Je begint langzaam maar zeker anders naar het niet meer zo onbeduidende grijze ding te kijken. Je knikt instemmend mee met de rustgevende stem van de audio. Ja, het is een krachtig grijs. Ja, het ziet eruit als een van de postmodernistische bouwstenen van de kunst! En nu zie je het ook: vooral de site specific point of view is briljant! Geïnspireerd door het postkapitalisme, zegt u? Ongelooflijk, je wist het niet. ‘De kunstenaar had een teruggetrokken bestaan in het bos en at alleen wilde honing,’ gaat de audio verder. Alle puzzelstukjes vallen samen, je snapt het. Jammer dat mensen er stickers op hebben geplakt. O nee, wacht. Dat is volledig opzettelijk. Het plaatst het stuk in de stedelijke context.
Nu je dit allemaal hebt beluisterd, verwerp je de noodzaak van een audiotour helemaal. Je denkt: dit object is op zichzelf al mooi, het heeft geen uitleg nodig! Niemand kan mij vertellen wie een kunstenaar is en wie een dilettant. Het is kunst, omdat ik het als kunst ervaar. Je voelt je bedrogen. Vertrouwde je maar op je eigen impulsen. Je standpunten duidelijk maken aan anderen is zenuwslopend, maar dit ongedefinieerde gevoel, dat geeft je voldoening. Het is puur. Je hoeft je gevoelens niet uit te leggen, vooral als het om kunst gaat, want het is… kunst, en kunst is soms gewoon onverklaarbaar… mooi. Je voelt dat je leeft: je voelt! Als een prediker scheld je nietsvermoedende voorbijgangers uit: ‘zie je het dan niet?!’ smeek je ze, terwijl je naar het grijze object voor je wijst. Je deelt de pijn van de kunstenaar. Je stuurt hem onbeantwoorde brieven, je kopieert zijn kapsel, zijn accent, je bezoekt ’s nachts zijn huis en doorzoekt zijn vuilnisbakken om te begrijpen wat hij eet en welke zeep hij gebruikt. Je wilt zien of zijn bedoelingen aansluiten bij jouw sociale, culturele en politieke gedachten. En als ze dat eenmaal doen, voel jij je ook een beetje een kunstenaar. Je geest dwaalt af naar alle kunst die je zou maken als je er een was. Als je een studio had. Je zou een geweldig groot canvas kopen en er dagenlang tegen schreeuwen. Je zou gigantische betonblokken willekeurig op een snelweg plaatsen. Je zou al je haar uittrekken, kleine boterbloempjes in je schedel kerven en het hele ding afhakken en op een voetstuk plaatsen. Grote genade!! Al deze inspiratie is vermoeiend! Je hebt je nog nooit zo gevoeld. Is er iemand die je begrijpt? Je hoopt van niet.
Ga nu! De straten op, op zoek naar onbedoelde kunst. Verlies je in het verhaal. Staat er nog geen bordje bij, maak het! Je hoeft alleen een titel, een kunstenaar en het medium toe te voegen.
—
Op tweede paasdag 18 april sluit het Wintertuinfestival in Nijmegen de Boekenweek af in poptempel Doornroosje. Het festival met het thema fictie als gids start op 18 april om 15 uur en is rond middernacht afgelopen. Kijk voor het programma en tickets op wintertuinfestival.nl.
Op 6 april openen we op Notulen van het Onzichtbare het nieuwe seizoen met een speciale reeks festivalnotulen. Duik in het overzicht van de verdiepende publicaties die in de festivalmaand november verschenen en de gloednieuwe festivalnotulen van onder meer Laurens van de Linde, Jordi Lammers, Jelko Arts, Sinan Çankaya, Merlijn Huntjens en Ellis Tolsma.