Schrijfwerkplaats voor Nieuwkomers

In Wintertuins Schrijfwerkplaats voor Nieuwkomers komen (aspirant-)auteurs met een vluchtverleden wekelijks samen omdat ze naar eigen zeggen hun gevoelens willen leren uiten in het Nederlands, zich artistiek willen ontwikkelen in een nieuwe taal, omdat ze begrip willen creëren voor culturele verschillen in samenlevingen, of verhalen die in het land van herkomst vrijwel altijd mondeling worden overgedragen, vast willen leggen op schrift.
In 2019 organiseerden we de eerste editie van de Schrijfwerkplaats in Nijmegen. Lees hieronder twee gedichten en een verhaal uit die eerste editie, en een column van Marjolein Visser, oprichter van de schrijfwerkplaats.
Eind november 2020 ging de Schrijfwerkplaats van start in Nijmegen en Utrecht. In tien bijeenkomsten in de Bibliotheek Gelderland Zuid en in Bibliotheek Utrecht werden nieuwkomers door professionele schrijvers begeleid bij het schrijven van verhalen, gedichten en columns in het Nederlands. Interesse voor een volgende editie? Meld je aan via noortje@wintertuin.nl. Ken je iemand voor wie dit interessant zou kunnen zijn? Geef het door!

Vluchtelingenidentiteit | Nazir Shikh Ahmad

Het is oorlog en ik ga van daar naar
wat ik niet ken.
En deze nieuwe identiteit: ‘vluchteling’
is een plagiaat op mijn eigen identiteit.

Je moet de last van oceanen en zeeën bij je dragen
en de grootste last is dat je nog steeds
het aardewerk, steen en vuil bij je draagt.
Als vluchteling is je hoofd
tussen de doden
en je eigen voeten vertrappen je eerste identiteit.

Dit alles wordt veroorzaakt door:

1) Een politieke fout
2) Mee stromen met de liefde
3) Kennis van nieuwe talen
4) Hemelse religies
5) En de angst die alle nationaliteiten bezitten

En ondertussen zit ik dakloos tussen mijn eerste identiteit en de tweede.

De jasmijncollier | Ghiath Ghanem

Liefste… hoe moet ik beginnen?
Met sorry of met verdomme,
nu de jasmijncollier, die ik voor je meenam,
in mijn hand verdord is geraakt?

Mijn wachten op jou duurt te lang en ik verveel me.
Waar ben jij? Op welke weg laten ze je wachten?
Ik vraag me af: zijn er geen bussen? Zijn er geen taxi’s?
Loop dan maar zoals ik deed, maar pas op
voor al het gevaar.
Ik wacht hier op je.

De engelen van genegenheid zijn uit de
tempel vertrokken.
De lotsbestemming speelt met ons.
Mensen haasten zich naar het zwaard
dat voor lange tijd aan de muur hing zoals
Jezus aan het kruis.
Maar nu hebben zij het zwaard opgepakt.
Het zwaard is geen decoratie meer
maar een wapen om mee te vechten.

Liefste, waar kan ik jou ontmoeten?
Mijn oog bloed en mijn hart huilt van angst om
wat er gebeurt.

Ik kijk uit naar de toekomst en naar de vrede.
Dan kan ik jou knuffelen onder de hemel van ons land.

Olifanten | Tedros Solomon

Lange tijd geleden (ongeveer veertig jaar), waren er veel olifanten in mijn land Eritrea. Maar toen, heel plotseling, werd mijn land bezet. De olifanten konden eerst niet meer comfortabel leven en daarna helemaal niet meer vrij. Langzaam begonnen de olifanten te verhuizen naar andere landen. In 1997 begon Eritrea terug te vechten. Sinds dat jaar zijn er nog veel meer olifanten verhuisd, omdat het gevaarlijke leven alsmaar gevaarlijker werd.
Op deze dag, vandaag, hebben we geen olifanten meer. En de olifanten die er zijn, lijken in niets meer op wie ze waren.
We hopen dat zij op een dag terug naar huis komen.

Wachten op een podium | Marjolein Visser

Zeker één boekzoeker in de Mariënburg Bibliotheek in Nijmegen heb ik verwonderd naar binnen zien kijken bij het ronddwalen tussen de afdeling poëzie en kinderliteratuur. Want wat werd er allemaal gezegd in dat open lokaal?

Is de steen in dit gedicht gekarteld of beschadigd?

Hoe noemen jullie de man aan het kruis ook alweer en past hij in mijn gedicht?

Ontmoet je de vrijheid of zie je de vrijheid?

In deze schrijfwerkplaats voor nieuwkomers die talent hebben voor, en een wens hebben om verhalen te vertellen, worden veel uitdagende vragen gesteld. De zes schrijvers uit Syrië, Eritrea en Turkije hebben namelijk een plan: ze willen hun gevoelens leren uiten in het Nederlands, begrip creëren voor culturele verschillen in samenlevingen, of oude verhalen die in het land van herkomst vrijwel altijd mondeling worden overgedragen, vastleggen op schrift.

Elke donderdagavond komen de deelnemers binnen in de geïmproviseerde schrijverswerkplaats en werken verder aan een thema waarover ze zelf willen vertellen, in een zelfgekozen vertelstijl. Onderwerp en vorm staan volledig vrij. Iedere schrijver weet al snel wat hij of zij wil. De één kiest voor een pamflet, de ander voor poëzie, een column of een sage.

De schrijvers kiezen er in alle gevallen voor om te vertellen over landen hier ver vandaan en over herinneringen die soms jaren opgeborgen hebben gezeten. Wat zij met elkaar gemeen hebben is dat zij allen integrerende vluchtelingen zijn. Hoewel er geen opdracht is die dit voorschrijft, gaan bijna alle teksten over oorlog en over de woede, het verdriet, maar ook de veerkracht die dit losmaakt in echte, alledaagse mensenlevens. Over de liefde die ondanks alles haar weg vindt. Het schrijven van de teksten hierover is in geen van de gevallen makkelijk om te doen. En toch moét het.

Via een tolkende medeschrijver vertelt één van de schrijvers mij: ‘Het vertellen van dit verhaal geeft me grip op wat er is gebeurd met wie mij lief is. Het heeft iets rustgevends om niet machteloos aan de zijlijn van je leven te staan, maar om iets ongrijpbaars in een vorm te gieten. Het geeft geen zielenrust, dat niet. Maar wanneer alles hard aanvoelt, is de zachtaardige pen een wapen om de steen te splijten.’

Niet alleen inhoudelijk, maar ook taaltechnisch komen de schrijvers voor grote uitdagingen te staan. Eén deelnemer spreekt slechts een paar woorden Nederlands (en geen Engels). Hij wordt deels begeleid middels het gebruik van Google Translate. Tijdens de bijeenkomsten van deze schrijfwerkplaats functioneren vrijwilligers als een soort TomTom voor de Nederlandse taal, maar besturen de schrijvers hun teksten en stellen zij steeds opnieuw het einddoel in.

In gesprekken proberen we te zoeken naar de betekenis van woorden, zowel letterlijk als literair. Soms leer je als begeleider iemand Nederlandse woorden te vinden, veel vaker leert de schrijver de begeleider op een nieuwe manier te kijken naar taal en verhalen. ‘Klopt het dat er staat: Mijn ogen bloeden, mijn hart huilt? Moet dat niet andersom zijn?’ ‘Nee dit klopt zo. Zo zeggen wij dat. Wanneer ogen huilen, weet je niet wat er gaande is. Wanneer een hart huilt, voel je het direct.’

De gesprekken over woorden en daden staan in dienst van grotere wensen van de schrijvers, die niet over taal en grammatica gaan en ook niet alleen maar over oorlog, maar over literatuur.

Hoe breng je in geschreven taal het levensbelang van de natuurverhalen in Eritrea over aan een Nederlands publiek?

Hoe maak je de gevolgen van de wegversperringen in Damascus in oorlogstijd invoelbaar, zonder ze expliciet te benoemen?

En hoe vertel je over de onmogelijke paradox van een zoon die niet weet of hij zijn vader moet prijzen om zijn heldenrol in de oorlog of boos moet zijn over zijn afwezigheid tijdens zijn jeugd?

Is dit gelukt? Oordeelt u zelf.

Voor mij geldt in ieder geval dat sinds ik deze schrijvers heb leren kennen en leren lezen, ik anders naar de stukjes ben gaan kijken die ik vroeger las. Wanneer ik weer eens columns lees over bakfietsen of supermarkten in Amsterdam-Zuid bijvoorbeeld, denk ik nu:

Er staan nieuwe schrijvers klaar. Ze wachten alleen nog op een podium.

Schrijfwerkplaats

De Schrijfwerkplaats is een project van Wintertuin, aangesloten bij De Nieuwe Oost en wordt uitgevoerd i.s.m. de Bibliotheek Gelderland Zuid, de Bibliotheek Utrecht, Bibliotheek Permeke, atlas · integratie & inburgering Antwerpen, Red Star Line Museum, Antwerpen Boekenstad en Creatief Schrijven. Het project wordt mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van Literatuur Vlaanderen, het Nederlands Letterenfonds en de Taalunie. Eerder verscheen van de Schrijfwerkplaats voor Nieuwkomers Geen plaats voor steen, een indrukwekkende bundel met verhalen en gedichten uit landen in oorlog. Geen plaats voor steen is voor vijf euro te koop in onze webshop.

Nazir Shikh Ahmad is een afgestudeerde archeoloog uit Syrië en woont ongeveer vier jaar in Nederland. Hij houdt van lezen, koken en gedichten schrijven en doet momenteel de kappersopleiding. Terugkerende thema´s in zijn gedichten zijn liefde, land en oorlog.

Ghiath Ghanem komt uit Syrië en is nu vier jaar in Nederland. Hij is programmeur en loopt stage als softwaretester bij een bank in Utrecht. Hij houdt van lezen, muziek luisteren en wandelen. Hij schrijft met name over liefde, vrouwenrechten en intermenselijke relaties. Hij hoopt in zijn verhalen begrip te creëren voor de culturele en politieke verschillen in samenlevingen.

Tedros Solomon is student ICT en voetballer uit Eritrea. Hij woont vier jaar in Nederland. Met zijn verhalen hoopt hij mensen in Nederland meer te laten weten over de natuur in zijn land en wil hij Eritrese verhalen, die vrijwel altijd mondeling worden overgedragen, vastleggen op schrift. (Foto’s door Maayke Kleinbussink.)