Wanderlust #7

Op bezoek bij schrijversresidenties in Europa, de VS en Canada

Kim van Kaam, literair talentontwikkelaar bij De Nieuwe Oost | Wintertuin, doet onderzoek naar schrijversresidenties. Ze ontving een Wanderlustbeurs van het Nederlands Letterenfonds en bezocht organisaties in Europa, de VS en Canada. Het doel is ervaring opdoen en kennismaken met verschillende vormen van residenties om uiteindelijk een eigen schrijversresidentie te kunnen verbinden aan De Nieuwe Oost | Wintertuin. Voor Notulen van het Onzichtbare schrijft ze over wat ze meemaakt en ziet tijdens haar reizen. Wanderlust #1 tot en met #6 lees je hier.

Schrijven in Sluis

In het gastenboek van de hoeve zijn tussen de berichten van vakantiegangers krantenknipsels geplakt van residenten die hier zaten: Rob Ruggenberg, Joris van Casteren, Anne Provoost, Jean Pierre Rawie, Paulien Cornelisse en Franca Treur. ‘Franca Treur kritisch over “Schrijvers in Sluis”’, kopt een van de artikelen. Op de foto erbij zit de schrijver in de bedstee met het debuut van Nina Polak in haar handen. Ik vind het boek terug in de boekenkast, samen met boeken van enkele andere residenten.
Technisch gezien staat de hoeve niet in Sluis, maar in Cadzand. Hoeve Welgelegen ligt op camping De Wielewaal, het is een boerderij uit (volgens de gevel) 1866. Buiten het hoogseizoen fungeert hij als een van de verschillende locaties in en om Sluis die Schrijvers in Sluis gebruikt om bezoekende schrijvers onder te brengen. Het concept van dat residentieprogramma is precies wat de titel doet vermoeden, het laat ‘diverse schrijvers, taalkundigen en dichters uit Nederland en Vlaanderen in de gemeente Sluis verblijven. Door de ruimte voor rust en zeeën van tijd vinden zij in West Zeeuws-Vlaanderen volop inspiratie om te werken.’

Treur bracht hier in 2014, als een van de eersten, zes weken op uitnodiging door om te werken aan haar tweede roman. In ruil vroeg de organisatie haar een tekst te schrijven waarin Zeeuws-Vlaanderen voorkomt. Om de streek te kunnen promoten. ‘Ik ben strikt genomen vrij om te schrijven wat ik wil, maar natuurlijk hopen ze dat ik positief ben’, wordt haar ‘kritiek’ geciteerd in het artikeltje. Maar in het gastenboek schrijft ze: ‘De hoeve is groot voor 1 persoon, toch was ik er meteen thuis. […] Dit adres ga ik iedereen aanraden.’
Anne Provoost schrijft enthousiast dat ze iedere nacht van haar verblijf in een ander bed sliep. Het kan makkelijk, naast de bedstee (krap om je in uit te strekken), zijn er zeker nog zeven andere slaapmogelijkheden.
Joris van Casteren benadrukt de rust: ‘Anderhalf uur gewandeld rond Strijdegatpolder, zo’n zeven kilometer. Eenmaal andere wandelaars tegengekomen, tweemaal een fietser en viermaal een auto.’
Iedereen is vooral dankbaar, onder de indruk van de gastvrijheid en blij met de rust van een teruggetrokken verblijf. Van de schrijvers worden geen verdere promotionele activiteiten verwacht en niemand is kritisch.

Ik werk in Hoeve Welgelegen aan de neerslag van mijn Wanderlust-onderzoek en de reizen die ik daarvoor maakte, en om te ontdekken wat voor residentie Schrijvers in Sluis is. Op de tweede dag neemt Arno Wolters, de initiatiefnemer, me mee naar een strandtent om kennis te maken. Ruimte is het grootste probleem, vertelt hij, ze hebben geen vaste residentieplek, maar kijken per aanvraag wat er beschikbaar is binnen het netwerkje van drie of vier locaties dat hij heeft opgezet. Dat kenmerkt het open karakter van de residentie: iedereen is welkom, je hoeft geen aanvraag te doen met een projectplan, al een lange lijst publicaties op je naam te hebben staan, een mailtje sturen is genoeg. Arno wil juist ook ruimte bieden aan beginnende schrijvers naast de grotere namen. De meeste residenten ziet hij niet eens, het gaat hem erom ze een plek te bieden die iets oplevert voor hun werk. Een lezing geven in het Belfort in Sluis, zoals de bekende residenten doen, is niet de enige manier om iets terug te geven. Het kan ook een workshop zijn, of het organiseren van een schrijfwedstrijd onder scholieren. Als het niets toevoegt, of er is geen publiek voor, hoeft het voor Schrijvers in Sluis niet. Hij vraagt iedereen om een korte tekst over of naar aanleiding van hun verblijf, die plaatst hij op de website, en die zichtbaarheid is belangrijk: het geeft een beeld van het residentieprogramma, voor het publiek en voor de subsidieverstrekkers. Na de lunch rijden we door Zeeuws-Vlaanderen en laat hij me de andere residentiewoningen zien. Het landschap is leeg, wijds, en de lucht is helder en fris.

Ik heb op de eerste ochtend in de hoeve al mijn materiaal uitgestald, voornamelijk folders en projectpublicaties van de organisaties die ik bezocht. Het idee is om een artikel te schrijven over mijn ervaringen, waar en of het gepubliceerd wordt weet ik nog niet. Ik ben begonnen met mijn aantekeningen lezen om terug te halen waar ik ben geweest, wat ik heb gezien, wie ik heb gesproken. In ieder proces zit een moment dat je totaal niet meer overziet waar het heen moet gaan, en hoe je daar moet komen. Thuis is er dan e-mail, telefoon, afspraken, werk. Dat is er hier ook wel, maar er is ook: leegte, de dijk, de wind, het strand. En een out-of-office. Ik ga na anderhalve week naar huis met een veelheid aan ideeën, een structuur, post-its vol kernwoorden, gedachten en aanmoedigingen. Ik ben net zo dankbaar en enthousiast als de andere residenten in het gastenboek. Dat artikel komt er wel, dat weet ik nu zeker.